Ushbu maqolada globallashuv jarayonlari kuchayib borayotgan bir davrda talaba yoshlarning dunyoqarashiga ta’sir ko‘rsatishning oldini olish masalalari muhokama qilinadi va tahlil qilinadi.

Maqolada antik davr faylasuflaridan biri Platonning erkinlik tushunchasi haqidagi tasavvurlari о‘rganilgan. Qadimgi yunon jamiyatidagi erkinlik dinamikasi kо‘rib chiqilgan. Erkinlikning qonun va davlat bilan bog‘liqligi kо‘rsatilgan. Erkinlikning salbiy holatlari talqin etilgan. Ko’pgina tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, erkinlik tushunchasini bir yoqlamali tariflashning iloji mavjud emas, uning ilk talqinlari ildizi antik davrga borib taqalib, ularni barcha nuqtayi nazarlarning asosi sifatida qabul qilish mumkin. Ushbu maqolada ko’rsatilgan tadqiqot ishida esa Platonning ijtimoiy-siyosiy qarashlaridagi ideal davlat safiga kirmaydigan jamiyatlar birma bir ko‘rib chiqilgan. Tahlil natijasida uning ushbu jamiaytida erkinlik illat sifatida qoralanganligi o‘rganilgan.

Ushbu maqolada Mo’taziliylarning diniy va falsafiy qarashlariga bag’ishlangan bo’lib, Mutaziliylarning asosiy tamoyillariga tayangan holda yozilgan. Maqolada Mutaziliylarning diniy va falsafiy qarashlari ham diniy ham ilmiy Izohlashga harakat qilingan.

Insoniyat tarixining barcha bosqichlarida ham odamlar olamni anglashga harakat qilganlar. Borliqning mohiyatini, uni harakatlanish qonuniyatlarini o’rganishga urinib kelgan. Mifologik, diniy va ilmiy dunyoqarashning shakllanish bosqichi ma’lum bir xronologik ketma-ketlikda amalga oshmagani, ular aksariyat hollarda tarixiylik kontekstida olib qaraydigan bo’lsak, ustma-ust tushgan holda rivojlanib kelayotganiga guvoh bo’lamiz. Misol uchun, XXI asr bo’lishiga qaramasdan mifologik dunyoqarashning ayrim elementlari saqlanib qolmoqda. Shu bilan birga diniy dunyoqarash ham spiralsimon rivojlangan holda, goh kuchli, goho esa nisbatan kuchsiz shaklda olamni anglashning usuli sifatida o’zini namoyon etmoqda. Falsafiy dunyoqarashning tarkibiy qismi bo’lgan olamni anglashga bo’lgan ilmiy yondashuv borasida ham juda katta o’zgarishlar yuz berib, ayrim hollarda mifologik va diniy dunyoqarash sohiblari zamonaviy ilmiy yutuqlarni o’zlarining irrasional xulosalarini dalillashda foydalanib kelmoqda. Bu jarayonlarning barchasi Yusuf Xos Hojib ijod qilgan davrdan ming yil keyin yuz berayotganini e’tiborga olsak, allomaning ma’rifatparvarlik va bilim fenomeni haqidagi qarashlari o’z davri uchun ham naqadar dolzarb va innovasion xususiyatga ega bo’lganini tushunish mumkin bo’ladi.

Aytish joizki, Alisher Navoiyning ma’naviyat va madaniyat durdonalari nafaqat xalqimiz, balki jahon xalqlari tomonidan ham e’tirof etilgan. Alisher Navoiy ijodida tarbiya, axloq, odob masalalari asosiy o‘rinni egallaydi. Uning fikricha, yosh avlodni insonparvar, bilimli, eng yaxshi fazilatlarga ega insonlar etib tarbiyalash muhim ahamiyatga ega. Bunda ta’lim yetakchi o‘rin tutishi, ta’limning cho‘qqisi ekanligi ta’kidlanadi.